ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΕΤΣΙΟΣ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΕΤΣΙΟΣ
(1910 – 2008)
…ΕΝΑΣ ΑΙΩΝΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ…

Αγναντεύοντας τον παροπλισμένο σκοτεινό μου θάλαμο, αναρωτιέμαι τι αξία να έχουν, στον ψηφιακό καταιγισμό των ημερών, οι ασπρόμαυρες φιγούρες του Λέτσιου, που αναδυόμενες απο τα λευκώματα, σαν άλλες Αφροδίτες, στοιχειώνουν τις παραμικρές καλλιτεχνικές φιλοδοξίες, καθε συνειδητοποιημένου ερασιτέχνη φωτογράφου στον τόπο μας. Και μου φαίνεται οτι το πρόσωπο του ασπρόμαυρου στην εποχή μας, παρόλο που είναι πεπαλαιωμένο, δεν φαντάζει καθόλου γερασμένο… Αλλά ξαναφρεσκαρισμένο, κάνοντας το απαραίτητο λίφτινγκ που του προσφέρει η τεχνολογία, διεκδικεί δυναμικά τον ρόλο του στα φωτογραφικά πράγματα.
«…Πιστεύω πως οι φωτογράφοι που κάνουν ακόμα φωτογραφία, μέσα σ’ αυτούς κι’εγω δεν θα συγκινηθούν απο τα σημερινά επιτεύγματα (σημ. ψηφιακή τεχνολογία). Αυτοί οι λιγοστοί άνθρωποι επιμένουμε να φωτογραφίζουμε με τις παραδοσιακές μεθόδους…»*
Ο Δημήτρης Λέτσιος έφυγε απο κοντά μας, πλήρης ημερών σε ηλικία 98 ετών (12/12/1910 – 16/01/2008) αφήνοντας ένα έργο αιώνια όρθιο στον ορίζοντα της καθημερινότητας, μαζί με αυτό των ομοτέχνων του Σπύρου Μελετζή, Βούλας Παπαϊωάννου, Τάκη Τλούπα και Δημήτρη Χαρισιάδη, θεμέλιο του οικοδομήματος που λέγεται Ελληνική Φωτογραφία. Και αν δεν ασχοληθείς με τα θεμέλια, φτάνοντας ακόμα και στο ρετιρέ, το έχεις χάσει το παιχνίδι….
«….Ασφαλώς πρέπει να πούμε ότι ήμουν αυτοδίδακτος. Τόσο αυτοδίδακτος ώστε έγινα δάσκαλος στη φωτογραφία και έχοντας στον Βόλο το παράρτημα της Ε.Φ.Ε. (σημ. Ελληνική Φωτογραφική Εταιρία), έφερνα και άλλα γνωστά ονόματα της εποχής να κάνουν μαθήματα. Δεν θα κάνω λόγο για τη συμπεριφορά μερικών ατόμων που δεν μπορούσαν να κάνουν φωτογραφία και υπέσκαψαν την ύπαρξη της Ε.Φ.Ε. Πίεζαν με διάφορες ενέργειες και τελικά διέλυσαν το τοπικό παράρτημα της Ε.Φ.Ε., γεγονός που με πίκρανε ιδιαίτερα….»*
Τα παιχνίδια των σκοπιμοτήτων ήταν τόσο παλιά στην Ελληνικη Κοινωνία… Αλλα πόσο παλια… Ο Λέτσιος γεννήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 1910 στην Ανακασιά, προαστιακό μεγαλοχώρι του Βόλου κάτω από την Μακρινίτσα. Εγκατέλειψε μικρός το σχολείο και ασχολήθηκε με το αρτοποιείο του πατέρα του. Αντίβαρο στην πολύωρη και κουραστική εργασία του αρτοποιείου ήταν η αγάπη του και οι αποδράσεις στην ύπαιθρο είτε σε Κυριακάτικες πορείες είτε σε οργανωμένες εκδρομές.
« Ήμουν προπολεμικά στέλεχος εκδρομικών σωματείων. Μου άρεσε πολύ η φύση. Η διαδρομή Μακρυνίτσα – Βόλος δεν ήταν τίποτα για μένα. Θα μπορούσα να ξεκινήσω οποιαδήποτε στιγμή με τα πόδια και να βρεθώ στη Μακρυνίτσα. Μαζί με τις εκδρομές ήλθε και η έμπνευση να φωτογραφίζω κάτι από το τοπίο και αρχισα να ασχολούμαι… Ηταν δύσκολα χρόνια αλλα τα οικονομικά μας βρισκόταν σε καλή κατάσταση για να μου δίνει η οικογένεια τα εξοδά μου. Όμως δεν τα ξόδευα ποτέ σε άλλα πράγματα παρά μόνο σε φίλμ. Έτσι τις εντυπώσεις της μέρας από το Πήλιο τις φωτογράφιζα και μετά τις χαιρόμουν τυπωμένες….»*
Ξεκίνησε να φωτογραφίζει το 1934 με μια φτηνή μηχανή και σταδιακά διέθεσε όλο τον ελεύθερο χρόνο του, σ' αυτή του την αγάπη. Στην Κατοχή οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ Βόλου και βγήκε στο βουνό στην περιοχή του Πηλίου. Μετά τα Δεκεμβριανά οδηγήθηκε στη φυλακή και την εξορία. Κατά τη διάρκεια του μεγάλου σεισμού στον Βόλο το 1954 όλα τα πρώτα αρνητικά που είχε τραβήξει εκείνη την περίοδο καταστράφηκαν. Το 1955 είναι η χρονιά που αποτελεί ένα καινούργιο ξεκίνημα και είναι η περίοδος που αρχίζει τις περιπλανήσεις του ανά την Ελλάδα. Υπήρξε συνιδρυτής της ΕΦΕ (1952) ενώ ίδρυσε την ΕΦΕ Βόλου (1956).
«…Την εποχή εκείνη οι φωτογράφοι που ήταν δημόσια πρόσωπα δεν ήταν πολλοί. Στην Αθήνα υπήρχε η Βουλα Παπα’ι’ωάννου μαζί με τον Σπύρο Μελετζή. Οι μεγάλοι φωτογράφοι δεν είχαν την ανάγκη μου. Απέμεινα εδώ στο Πήλιο έχοντας μια ιδιαίτερη ευαισθησία στην πολιτιστική κληρονομιά η οποία κινδύνευε να χαθεί…»
Ο Λέτσιος παραμένει με δική του επιλογή αφανής, προτιμώντας το τοπίο της Θεσσαλικής γής από τις σειρήνες του κοσμοπολιτισμού. Χάραξε μία προσωπική πορεία αποδεσμευμένη από ρεύματα και κατηγοριοποιήσεις. Τα θεωρητικά ζητήματα της φωτογραφίας, από την οποία δεν βιοποριζόταν, αφού παρέμενε αγνός ερασιτέχνης, δεν τον απασχολούσαν. Ηταν αυθόρμητος στην επιλογή των θεμάτων και στην αισθητικής τους προσέγγιση. Αγαπούσε τους ανθρώπους και τον τόπο του και είχε μια βιωματική σχέση με ότι φωτογράφιζε. Οι φωτογραφίες του επικεντρώνονται στα τοπία, το βουνό, τη θάλασσα, ιδιαίτερα τον θεσσαλικό κάμπο, αλλά και στον άνθρωπο, στον εργασιακό μόχθο, ενώ ιδιαίτερη θέση στη δουλειά του έχει η γυναίκα.
«…Η φωτογραφία μου στρέφεται γύρω από τον Άνθρωπο. Από νέος διάβαζα πάρα πολύ. Στο μαγαζί τις ώρες της αργίας πάντα διάβαζα όσα βιβλία μπορούσα να αγοράσω και με γέμιζαν πληροφορίες. Αργότερα, όταν ασχολήθηκα με τον κάμπο, γνώριζα ότι η γυναίκα της εποχής του μεσοπολέμου δεν είχε καμία κοινωνική αξία. Έβλεπα καθημερινά την αδικία που δεχόταν η γυναίκα αγρότισσα κι ένοιωθα την υποχρέωση να ‘μιλήσω’ γι’ αυτήν…»*
Για τα πενηντάχρονα της φωτογραφικής του δραστηριότητας παίρνει πολλά βραβεία και επαίνους εντός και εκτός συνόρων καθώς και τον τίτλο AFIAP. Φωτογραφίες του δημοσιεύονται σε πολλά περιοδικά και βιβλία . Από το 1950 φωτογραφίζει την λίμνη Κάρλα και την αποξήρανση της .
«… ο Τάκης (Τλούπας) είχε ένα αυτοκίνητο με το οποίο συνήθιζε να με αφήνει στη λίμνη. Όμως η Κάρλα έγινε γνωστή σε μένα από τους κυνηγούς. Φεύγαμε μαζί στις 3 ή 4 το πρω’ι΄’ για να πάμε και οι δύο για κυνήγι. Αυτοί με τα όπλα τους για πουλιά και εγώ με την φωτογραφική μου μηχανή για τα θέματά μου…»*
Φωτογραφικό κυνήγι μια ολόκληρη ζωή…..Ο τρόπος που ο Λέτσιος επιλέγει να απεικονίσει τα θέματά του φανερώνει μια διάθεση εξωραϊσμού και εξύμνησης του χώρου (το όμορφο πηλιορείτικο τοπίο) και των προσώπων (τυλιγμένων με την αχλή της νοσταλγίας), δημιουργώντας ένα κλίμα που για αρκετά χρόνια έμελλε να επηρεάσει την ελληνική φωτογραφική αισθητική. Αλλοτε όμως ο φακός του δεν επιδιώκει τίποτε περισσότερο από μια καθαρά περιγραφική καταγραφή, η οποία πολλές φορές αγγίζει τα όρια της γραφικότητας. Οι φωτογραφίες του έχουν την αξία τους ως πηγή πληροφοριών του παρελθόντος, επιδέχονται ποικίλα κοιτάγματα και τοποθετήσεις, όχι κατ’ ανάγκη με την ανάλογη καλλιτεχνική βαρύτητα. Αποτελούν όμως μια πολύτιμη λαογραφική παρακαταθήκη. Αραγε πώς θα δούλευε σήμερα αν φωτογράφιζε ανάμεσά μας…
«…Σήμερα έχω μείνει με μια φωτογραφική μηχανή με ζούμ φακό που μου κάνει όλες τις δουλειές – που μου έκανε δηλαδή όλες τις δουλειές γιατί τώρα είναι δύσκολο να μετακινηθώ. Αλλά ακόμα και να γινόταν, τι να φωτογραφίσω; Την πόλη;… Όχι πως δεν υπάρχει θεματογραφία. Α όχι. Τα θέματα δεν τελειώνουν ποτέ…απλώς η πόλη έχει στερέψει….»*
Αν και Βολιώτης είχε ιδιαίτερη σχέση με την πόλη της Θεσσαλονίκης. Τον Ιούνιο του 2006 είχε προχωρήσει σε δωρεά ολόκληρου του φωτογραφικού του αρχείου, αποτελούμενο από 40.000 περίπου φωτογραφίες, στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης το οποίο πραγματοποίησε την αναδρομική έκθεση στο έργο του «Οδοιπορία στο φως και τη σκιά της Ελλάδας», σε επιμέλεια Ηρακλή Παπαϊωάννου, καθώς και την έκδοση ομότιτλου καταλόγου. Η κηδεία του και ο ενταφιασμός στην αγαπημένη του Μακρινίτσα έγιναν με έξοδα του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης .----


εκδόσεις:
Φωτογραφία (1987), εκδόσεις Ύψιλον
Οι γυναίκες της γης (1995), εκδόσεις Κέδρος
Κάρλα (1996), ημερολόγιο
Κάμπος (1997), ημερολόγιο
Μορφές (1998), ημερολόγιο
Επαγγέλματα (1999), ημερολόγιο
Η Μακρινίτσα μέσα από το φακό του Δημήτρη Λέτσιου (2002), εκδόσεις Αίολος
Οδοιπορία στο φως και τη σκιά της Ελλάδας (2005), Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης

KΩΣΤΑΣ ΚΙΤΣΟΣ
email@:kkitsos@tee.gr

* Από συνέντευξη του Δημήτρη Λέτσιου στην Χριστίνα Αβδίκου στο περιοδικό «ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ» (τεύχος 142 – Οκτώβριος 2005).